MAP 7 staat in de steigers
In het Vlaams regeerakkoord staat dat het akkoord rond MAP 7 tussen landbouw en natuur verder zal worden uitgevoerd om begin 2025 in werking te treden. We nemen je mee in het proces dat al gelopen is en dat er nog aankomt.
Caroline Van der Heyden, adviseur Studiedienst
Even opfrissen … MAP 7 had er eigenlijk al lang moeten liggen. Volgens de Europese nitraatrichtlijn moeten regio’s die ingedeeld zijn als nitraatgevoelig gebied elke vier jaar een ‘actieplan’ (MAP) opmaken met als doel de waterkwaliteit te verbeteren. Vlaanderen is zo’n nitraatkwetsbare zone waardoor wij aan deze verplichting moeten voldoen. MAP 6, beslist in 2019, liep af in 2022. In principe moest een nieuw MAP 7 dus begin 2023 ingaan. Voor de sector was er lang geen duidelijkheid hoe het verder moest na MAP 6. Het bleef in Brussel lang stil. Tot dan in oktober 2022 door de toen bevoegde minister van Omgeving Demir een voorstel op tafel werd gelegd, dat de landbouwsector deed daveren op zijn grondvesten. Het voorstel was totaal onhaalbaar voor de landbouw. Met verplichte oogstdata voor aardappelen, beperkingen in het teeltplan en forse kortingen in de bemestingsnormen kon er onmogelijk nog economisch geboerd worden. Dit was het einde van de Vlaamse frietcultuur.
Landbouw en natuur onderhandelden
Voor de sector was dit voorstel van MAP 7 totaal onhaalbaar. Daarom gaf minister Demir het stokje door aan de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties om zelf een voorstel voor een nieuw MAP 7 uit te werken. Ondanks het feit dat de deadline zeer scherp was en het in de onderhandelingen steeds zoeken was naar evenwichten bereikten de landbouw- en milieuorganisaties in amper vier maanden tijd in het voorjaar van 2023 een akkoord waarin alle betrokken partijen zich konden vinden. Onder druk om de doelstellingen rond de nitraatrichtlijn te behalen, werd gezocht naar bijkomende maatregelen die enigszins haalbaar zijn voor de sector en bijdragen aan een betere waterkwaliteit. Dat was het kader waarbinnen moest onderhandeld worden.
Het bereikte akkoord werd door de onderhandelaars voorgesteld aan Europa, waar appreciatie werd uitgesproken maar herhaald werd dat er snel een goedgekeurd Mestactieplan moest volgen om een antwoord te geven op de problemen met de Vlaamse waterkwaliteit.
Discussie rond nulbemesting
In de loop van 2023 werden verschillende aspecten uit het akkoord verder geconcretiseerd in het Opvolgingsorgaan, waar de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties samen met de Mestbank rond de tafel zaten. Goed een jaar geleden sprong dit overleg echter af door de discussie over het al dan niet invoeren van een nulbemesting in VEN-gebieden. Tijdens de onderhandelingen werd door de landbouworganisaties altijd duidelijk gemaakt dat het versneld invoeren van extra nulbemesting in VEN-gebied onaanvaardbaar was en geen onderdeel kon zijn van een akkoord tussen landbouw en natuur. Ondertussen kreeg Vlaanderen een ingebrekestelling vanuit Europa en betaalt het elke dag boetes in het kader van de Vlaamse Nitraatzaak, ingesteld door de milieu- en natuurorganisaties. In essentie omdat Vlaanderen niet voldoet aan de verplichting om tijdig een nieuw mestactieplan goed te keuren aangezien de waterkwaliteit onvoldoende verbeterde onder MAP 6. Er restte geen keuze mee, bij de onderhandelingen over een nieuwe Vlaamse regering moest dit probleem dus opgelost worden! Het recente regeerakkoord voorziet dan ook een spoedige implementatie van MAP 7: “Vlaanderen voert uiterlijk begin 2025 alle wederzijds afgesproken maatregelen tussen landbouw-, milieu- en natuurorganisaties uit.” Over de nulbemesting in VEN-gebied voorziet het regeerakkoord om deze maatregel niet verplicht uit te voeren. Landbouwers krijgen wel vrijwillig de mogelijkheid om zelf te beslissen om in te tekenen op een vervroegde toepassing van de nulbemesting op percelen in VEN-gebied, met bijbehorende degressieve vergoeding.
Finish in zicht voor MAP 7?
Minister Brouns zet ondertussen de eerste stappen om het akkoord tussen landbouw en natuur om te zetten in wetgeving en begin 2025 in voege te laten treden. Een snelle implementatie is cruciaal zodat er niet opnieuw een jaar verloren gaat. Het nieuwe bemestingsseizoen komt eraan en landbouwers moeten tijdig weten welke de spelregels er zijn inzake bemesting!
Een voorstel van decreet voor het nieuw MAP 7 moet zo snel mogelijk in het Vlaams Parlement worden ingediend ter goedkeuring. Parallel loopt er een milieu-effectenrapport van MAP 7. Dit moet nagaan of er negatieve effecten op het milieu zijn en wordt gebruikt om de effectiviteit van de maatregelen te toetsen. Begin 2025 moet het MAP 7-akkoord dat de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties hebben onderhandeld, van start kunnen gaan. Als blijkt dat dit onvoldoende is, zal er in 2027 moeten worden bijgestuurd. Iets wat Europa de lidstaten trouwens ook oplegt.
Wat staat er in MAP 7?
Het akkoord tussen landbouw en natuur is gebouwd rond zes pijlers met bijbehorende maatregelen. We zetten ze even op een rijtje:
• Verder inzetten op de gebiedsgerichte aanpak voor het behalen van de waterkwaliteitsdoelen;
• Stimulansen voor landbouwers die aan de slag gaan met duurzame bodem- en bemestingspraktijken;
• Een herwaardering van mest als grondstof voor een betere bodemkwaliteit en een circulair landbouwmodel;
• Inzetten op meer klimaatrobuuste landbouwpraktijken;
• Vereenvoudigde handhaafbaarheid en oplossingen aanreiken voor kalenderlandbouw;
• Samenwerking tussen overheden en middenveld moeten het vertrouwen op het terrein herstellen.
Van bij aanvang hebben we geëist dat er rekening gehouden werd met de diversiteit van de Vlaamse landbouwbedrijven en teeltplannen. Enkel op die manier zal MAP 7 haalbaar zijn voor de sector! Het onderscheid in vier verschillende gebiedstypes naargelang de waterkwaliteit blijft behouden. In gebieden waar de waterkwaliteitsnormen nog niet behaald zijn, worden bemestingsnormen beperkt verstrengd. De mogelijkheid tot het bekomen van een vrijstelling op basis van nitraatresidumetingen blijft bestaan. Nieuw is dat landbouwers worden gestimuleerd om in te zetten op betere, duurzamere teelt-, bodem- en bemestingspraktijken op basis van een keuzemenu van maatregelen. Het gaat onder meer over vang- en volggewassen, het beheer van oogstresten, bemesting en teeltrotatie. Hierdoor kan de korting afhankelijk van het gebiedstype geheel of gedeeltelijk worden teruggewonnen. Een belangrijk punt hierbij is dat er geen one-size-fits-all-aanpak gehanteerd wordt maar dat er een vrije teeltkeuze is voor de boer en de vrijheid van teeltwijze behouden blijft. Er zijn ook afspraken gemaakt om de knelpunten in het MAP-meetnet aan te pakken. Indien MAP 7 een voldoende krijgt van Europa wordt ook de mogelijkheid voorzien voor een derogatie op graslandpercelen en komt er een kader voor het gebruik van Renure.
Weg van kalenderlandbouw
Om minder afhankelijk te zijn van de grillige weersomstandigheden, zijn er voorstellen om weg te geraken van de kalenderlandbouw om alle bestaande datums in de mestregelgeving met twee weken te kunnen schuiven, onderbouwd door wetenschappelijk advies. Er komen geen verplichte rooidata en er blijft vrijheid van teeltkeuze en teeltwijze.
Langs alle waterlopen worden bufferzones eenduidig en controleerbaar uniform vastgesteld op 3 meter, vrij van bemesting en gewasbeschermingsmiddelen. Hiermee worden twee vliegen in één klap beoogd: minder nutriënten en pesticiden in het oppervlaktewater! De huidig geldende 5 meter bemestingsvrije zone wordt dus met 2 meter ingekort. Op de bufferstroken kunnen buffergewassen ingezaaid worden met een bijbehorende ecoregeling. Voor nitraatgevoelige teelten in gebiedstype 2 en 3 ligt de bufferzone op 5 meter, alsook langs natuurgebieden. De uitrijregeling voor effluent wordt gefaseerd ingekort en gelijkgesteld met die van dierlijke mest. Naast alle voorstellen uit het akkoord landbouw-natuur, worden in MAP 7 ook een aantal bijsturingen gedaan op basis van recente wetenschappelijke inzichten. Zo wordt op termijn een nieuwe staalnamemethodiek van het nitraatresidu geïntroduceerd, wat ook een effect zal hebben op de tweede drempelwaarde en worden de uitscheidingsnormen van hoogproductief melkvee en zoogkoeien aangepast. Dit zijn alvast enkele aspecten die we jullie al kunnen meegeven. Op verdere details is het nog wachten totdat het nieuwe mestdecreet definitief is.
